Μεσολόγγι: Στα ήρεμα νερά της λιμνοθάλασσας... (www.kathimerini.gr)

Κείμενο: Κυριακή Βασσάλου.

Βρίσκεται νοτιοδυτικά του μεγαλύτερου νομού της χώρας, της Αιτωλοακαρνανίας, στην είσοδο του Πατραϊκού Κόλπου, ανάμεσα στις αρχαίες Καλυδώνα, Πλευρώνα και Αλίκυρνα και μεταξύ των εκβολών των ποταμών Ευήνου και Αχελώου. Είναι δε -για ιστορικούς κυρίως λόγους- πρωτεύουσα του νομού, αν και με μόλις 13.000 μόνιμους κατοίκους (που αυξάνονται κατά 3-4 χιλιάδες όταν έρχονται οι φοιτητές) είναι μικρότερο από το Αγρίνιο. Το Μεσολόγγι απλώνεται στις όχθες μιας λιμνοθάλασσας μοναδικής στη χώρα, τόσο για οικονομικούς λόγους, με δεδομένο ότι στην υγρή αγκαλιά της καλλιεργούνται θαλασσινοί θησαυροί, ξεχωριστοί και πεντανόστιμοι (προσφέροντας άμεσα ή έμμεσα εργασία σε σημαντικό μέρος του πληθυσμού) όσο και για αισθητικούς, για τις ρομαντικές ψυχές ντόπιων και επισκεπτών.
Η πόλη -προς το παρόν τουλάχιστον- δεν είναι τουριστικός προορισμός και δεν απευθύνεται σε μαζικά κύματα τουριστών. Αν ωστόσο ο δρόμος σας φέρει σε τούτη τη γωνιά της χώρας, το Μεσολόγγι αξίζει από κάθε άποψη και την προσοχή και το χρόνο σας. Πρόκειται για μια πόλη, άλλωστε, αρκετά αδικημένη από τα Μέσα, όταν πέρυσι ξέσπασε το ζήτημα της βάσης του δέκα για την εισαγωγή σε ΑΕΙ και ΤΕΙ. Μια πόλη που εξακολουθεί να είναι ζωντανή, με λιγότερους βέβαια φοιτητές, οι οποίοι ωστόσο, υπολογίζοντας σε απόλυτους αριθμούς -όπως μας διαβεβαίωσαν ντόπιοι- δεν είναι και τόσο λιγότεροι... Μια πόλη που προσφέρει στον επισκέπτη υπέροχες γεύσεις και μυρωδιές και ιδιαίτερες εικόνες.
Ξεκινώντας από τις γεύσεις, ένα μονάχα έχουμε να σας πούμε: ο Νοέμβριος και ο Δεκέμβριος είναι οι μήνες που παράγεται τονοστιμότερο αυγοτάραχο, αλλά και βγαίνουν καλά ψάρια από τη λιμνοθάλασσα. Oσο για τις μυρωδιές, το Μεσολόγγι μοιάζει με ένα μεγάλο χωριό. Περπατώντας σε ένα πεζοδρόμο, σχεδόν στο κέντρο του, μας ήρθε μυρωδιά από γιασεμί. Και αυτή δεν ήταν η μοναδική ευωδιά λουλουδιού που τσίγκλησε τη μύτη μας. Φτάνοντας δε στις εικόνες, αρκεί ένας περίπατος κατά μήκος της παραλίας ή στην απέραντη ευθεία που οδηγεί στην Τουρλίδα τις απογευματινές ώρες. Ο νοτιοδυτικός προσανατολισμός της πόλης χαρίζει στον ουρανό της ένα από τα πιο όμορφα κόκκινα χρώματα για να συνοδεύουν τη δύση του ήλιου.
Αν αγαπάτε τη φωτογραφία, τούτη η λιμνοθάλασσα με τις βαρκούλες των ψαράδων, τις ξύλινες καλύβες και τις νησίδες που υπάρχουν ολόγυρα είναι ένας παράδεισος. Αν πάλι προτιμάτε το ποδήλατο, το Μεσολόγγι είναι και γι' αυτό το λόγο ένας μικρός παράδεισος. Η πόλη, χωρίς ανηφόρες και κατηφόρες, έχει μεγάλους δρόμους, αλλά και ποδηλατόδρομους, στο μεγαλύτερο μάλιστα μέρος της. Εδώ, το αίτημα των ποδηλατών των μεγάλων πόλεων είναι μια όμορφη πραγματικότητα. Εξω από τα σχολεία, από δημόσιες υπηρεσίες, ακόμα και από ένα Ιντερνετ καφέ είδαμε ειδικές μπάρες για να κλειδώνουν τα ποδήλατα, μπάρες όχι διακοσμητικές αλλά πιασμένες με τα κλειδωμένα δίτροχα μικρών και μεγάλων Μεσολογγιτών. Μήπως τελικά εδώ μπορούμε να μιλήσουμε για ποιότητα ζωής;
Λίγη Ιστορία...
Το Μεσολόγγι μετράει Ιστορία μόλις πέντε αιώνων, όταν γύρω στα 1500 αρχίζει να κατοικείται από Δαλματούς ψαράδες. Ιστορικά κείμενα της εποχής το αναφέρουν σαν οικισμό ψαράδων (Mezzolaghi = μέσα στις λίμνες) και καταφύγιο πειρατών. Γρήγορα, το μικρό αυτό ψαροχώρι αναπτύσσεται αρκετά και στις αρχές του 17ου αιώνα συναλλάσσεται εμπορικά με όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, διαθέτει 50 μεγάλα πλοία, το πρώτο ναυπηγείο στη χώρα και υποπροξενεία σε αρκετές ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ παρουσιάζει μεγάλη πνευματική ανάπτυξη.
Οταν ξεσπάει η Επανάσταση, ο δρόμος για να καταπνιγεί αυτή στη Δυτική Στερεά Ελλάδα περνάει από το Μεσολόγγι, το οποίο έχει επαναστατήσει και οχυρωθεί στις 20 Μαΐου 1821. Μάλιστα, ο Μαυροκορδάτος το επιλέγει για έδρα της «Δυτικής Χέρσου Ελλάδος».
Η πρώτη πολιορκία της πόλης αρχίζει τον Οκτώβριο του 1822. Τον Αύγουστο της επόμενης χρονιάς, ο Μουσταφά Πασάς και ο Ομέρ Βρυώνης αποκλείουν το Μεσολόγγι από στεριά και θάλασσα, τον Νοέμβριο όμως αναγκάζονται να λύσουν τον κλοιό ύστερα από μάχη με τους αποκλεισμένους.
Η δεύτερη πολιορκία αρχίζει τον Απρίλιο του 1825 από τον Κιουταχή και 40.000 στρατό. Η πολιορκία επεκτείνεται από τη στεριά προς τη μεριά της λιμνοθάλασσας, ενώ τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς περί τα 150 πλοία του στόλου του Ιμπραήμ κλείνουν και τον Πατραϊκό, με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό του ανεφοδιασμού της πόλης. Επί ένα χρόνο οι αποκλεισμένοι εξαντλούν όλα τα αποθέματα ψυχικής δύναμης, αλλά και κάθε όριο πείνας και δίψας. Κι έτσι αποφασίζουν να κάνουν τηνΕξοδο. Αποφασίζουν να βγουν ηρωικά και τελικά να θυσιαστούν τη νύχτα του Λαζάρου, ξημερώματα της Κυριακής των Βαΐων. Το ημερολόγιο γράφει 10 Απριλίου 1826. Η πόλη καταστρέφεται σχεδόν ολοκληρωτικά, για να ξαναχτιστεί το 1829.
Από το Μεσολόγγι κατάγονται -μεταξύ άλλων- οι πρωθυπουργοί Σπυρίδων και Χαρίλαος Τρικούπης, οι ποιητές Κωστής Παλαμάς και Γεώργιος Δροσίνης, ενώ με την πόλη έχει συνδεθεί και το όνομα του μεγάλου Αγγλου ποιητή και φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα, που συμμετείχε στην άμυνα της πόλης κατά τον αποκλεισμό.
Το Μεσολόγγι με Νομοθετικό Διάταγμα του 1936 πήρε και επίσημα τον τίτλο της Ιερής Πόλης, οπότε και ορίστηκε η Κυριακή των Βαΐων ως ημέρα εορτασμού της επετείου της Εξόδου.
Αξίζει να δείτε...
• Την ιστορική Πύλη της πόλης και τον Κήπο των Ηρώων, νεκροταφείο της εποχής των πολιορκιών, όπου βρίσκεται και ο τάφος του Μάρκου Μπότσαρη. Εδώ, είναι θαμμένη η καρδιά του Λόρδου Βύρωνα μαζί με τα κόκαλα των αγωνιστών του Μεσολογγίου, αλλά και των φιλελλήνων που αγωνίστηκαν και έπεσαν γι' αυτό. Στην ίδια περιοχή μπορείτε να δείτε το τείχος του Μεσολογγίου, ενώ τα αξιοθέατα του Κήπου συμπληρώνονται από τον τύμβο των πεσόντων, προτομές, κανόνια κ.λπ.
• Τον Ανεμόμυλο, που ανεγέρθηκε το 1962, σε μικρογραφία βέβαια, αλλά στην ίδια θέση όπου βρισκόταν και ο ιστορικός Ανεμόμυλος, το κανονιοστάσιο του οποίου λειτουργούσε μέχρι την τελευταία στιγμή της Εξόδου, οπότε κατέφυγε σ' αυτόν ο επίσκοπος Ιωσήφ Ρωγών για να βάλει φωτιά στο τελευταίο μπαρούτι και να γραφτεί ο τραγικός επίλογός της.

• Την Πινακοθήκη που βρίσκεται στο παλαιό Δημαρχείο, όπου σήμερα στεγάζεται το Μουσείο της Ιστορίας και Τέχνης. Εδώ φιλοξενούνται αντίγραφα πινάκων ζωγραφικής εμπνευσμένων από τα πρόσωπα και τα περιστατικά της Εξόδου μαζί με προσωπογραφίες και ντοκουμέντα της εποχής. Ανάμεσά τους: «Η Αυτοθυσία της Μεσολογγίτισσας» του Ντε Λασάκ και «Η Ελευθερία μέσα από τα ερείπια του Μεσολογγίου» του Ντελακρουά. Επιπλέον, εκτός από τους πίνακες μπορείτε να δείτε και τη συλλογή νομισμάτων και ντοκουμέντων από τον Αγώνα του '21 και την αίθουσα Λόρδου Βύρωνος.

• Το Μουσείο Παλαμά, που στεγάζεται στο σπίτι του ποιητή και στις αίθουσές του υπάρχουν έντυπο και φωτογραφικό υλικό, προσωπικά αντικείμενα, σκεύη κ.λπ. από τη ζωή και το έργο του.

• Το Σπίτι των Τρικούπηδων που λειτουργεί επίσης ως μουσείο, με ενθυμήματα του Χαριλάου Τρικούπη, έγγραφα και πορτρέτα της οικογένειας.

• Το Σπίτι του Ζηνόβιου Βάλβη, όπου στεγάζεται η Βάλβειος Βιβλιοθήκη, με περίπου 20.000 τόμους.

• Το παλιό αμαξοστάσιο του σιδηροδρομικού σταθμού, όπου στεγάζεται σήμερα το Τρικούπειο Πολιτιστικό Κέντρο.
• Την Πινακοθήκη Χρήστου και Σοφίας Μοσχανδρέου σε ανακαινισμένο κτίριο του 1835. Η Πινακοθήκη περιέχει έργα ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής Ελλήνων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα.

• Το Σπίτι του Ραζη-Κότσικα, αρχηγού φρουράς των Εξοδιτών, όπου στεγάζεται σήμερα το Κέντρο Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος». Στο ισόγειο της Διεξόδου υπάρχει μόνιμη μουσειακή συλλογή, ενώ στον πρώτο όροφο του κτιρίου φιλοξενείται έκθεση ζωγραφικής.

• Τα παλιά αρχοντικά, αλλά και τα λαϊκά σπίτια που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα και βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, γύρω από τις ιστορικές εκκλησίες του Αγίου Παντελεήμονα, της Αγίας Παρασκευής και του πολιούχου της πόλης Αγίου Σπυρίδωνα. Από τον Αγιο Σπυρίδωνα ξεκινάει κάθε χρόνο στους εορτασμούς της Εξόδου η πομπή που κατευθύνεται προς τον Κήπο των Ηρώων.
Διαδρομές...
Με ορμητήριο το Μεσολόγγι μπορείτε να οργανώσετε όμορφες κοντινές και πιο μακρινές διαδρομές, τόσο εντός όσο και εκτός των ορίων του Δήμου.
• Προς το Μοναστήρι Αγίου Συμεών (Αη Συμιού). Θα το συναντήσετε ανάμεσα σε πλατάνια και τρεχούμενα νερά σε μια παράκαμψη λίγων χιλιομέτρων, βγαίνοντας από το Μεσολόγγι, κοντά στο χωριό Αγιος Θωμάς. Αξίζει να θυμηθούμε ότι εδώ κατέφυγαν και σώθηκαν οι 1.800 από τους πολιορκημένους, όταν έγινε η Εξοδος, όπως και ότι κάθε χρόνο του Αγίου Πνεύματος, γίνεται τριήμερο(!) πανηγύρι. Χαρακτηριστικό στοιχείο του εορτασμού είναι οι «αρματωμένοι», Μεσολογγίτες ντυμένοι με την παλιά λαϊκή ενδυμασία, με πολλά άρματα. Οι αρματωμένοι, συνοδεία της λεγόμενης ζυγιάς, αποτελούμενης από δύο ζουρνάδες κι ένα νταούλι, σχηματίζουν από το πρωί της Πεντηκοστής παρέες με ορισμένη οργάνωση και καθιερωμένο εθιμικό τυπικό. Αρχικά τριγυρνούν στους δρόμους της πόλης και το απόγευμα, μαζί και με έφιππους συνεορταστές, ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα για το μοναστήρι.
Σε μικρή απόσταση από τη Μονή βρίσκονται τα ερείπια των τειχών της αρχαίας Καλυδώνος, ενώ λίγο πιο πέρα αναζητήστε την επαρχιακή οδό Αγ. Γεωργίου - Μακρινούς. Ανάμεσα στα χωριά Αγιος Γεώργιος και Ευηνοχώρι βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, παλαιοχριστιανικό κτίσμα που διατηρήθηκε με παρεμβάσεις ώς την Τουρκοκρατία.
• Προς το Ευηνοχώρι. Μεγάλο χωριό, με παλαιότερη ονομασία Μποχώρι, ζει από τη γεωργία που ασκεί εδώ και αιώνες στις πλούσιες εκτάσεις του Δέλτα του Εύηνου ποταμού. Χαρακτηριστικό κτίσμα της περιοχής, η Κούλια (πύργος - αγροτική κατοικία) του Ευηνοχωρίου, που μαρτυράει τόσο τον πλούτο και την οικονομική σημασία της περιοχής, όσο και τις αντιθέσεις που δημιούργησε το σύστημα εκμετάλλευσης των τσιφλικιών. Το κτίσμα είναι φρουριακό οίκημα του τέλους του 18ου ή των αρχών του 19ου αιώνα, που προφύλασσε τους ιδιοκτήτες του, μεγαλοτσιφλικάδες, από τις επιβουλές υποτακτικών και άλλων…
• Προς το Αιτωλικό. Βγαίνοντας από το Μεσολόγγι και παίρνοντας βόρεια το δρόμο προς το Αιτωλικό, στα 5 χλμ. περίπου, θα δείτε το γραφικό νησάκι με το εκκλησάκι της Παναγίας της Φοινικιώτισσας, αγαπημένο τόπο περιπάτου του Λόρδου Βύρωνα. Συνεχίζοντας και κάνοντας μικρή παράκαμψη από την εθνική οδό δεξιά μπορείτε να επισκεφθείτε την αρχαία Πλευρώνα, δεύτερη σημαντική αρχαία πόλη μετά την Καλυδώνα. Εκτός από το αρχαίο θέατρο με τη σκηνή πάνω σ' έναν πύργο του τείχους, την πελώρια δεξαμενή νερού, την αρχαία αγορά και τα άλλα κτίσματα, κοιτάξτε ολόγυρα και απολαύστε τη θέα. Αξίζει τον κόπο, αλλά και το χρόνο!
Επόμενος σταθμός, το Αιτωλικό. Μια μικρή γραφική πολιτεία πάνω σ' ένα μικρό νησάκι, στον στενό πορθμό που συνδέει τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου με τη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού, ενωμένο με την ξηρά με δύο γέφυρες. Στο Αιτωλικό αξίζει μια επίσκεψη στο μητροπολιτικό ναό της πόλης, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, την εικόνα της Παναγίας και τον ονομαστό επιτάφιο. Εδώ έγιναν οι δύο πρώτες Εθνοσυνελεύσεις των αντιπροσώπων της Ρούμελης, αλλά και η δίκη του Καραϊσκάκη στα 1824. Φεύγοντας από το Αιτωλικό και αν έχετε όρεξη για μια μεγαλύτερη σε χιλιόμετρα και διάρκεια διαδρομή, μπορείτε να φτάσετε ώς τις περίφημες εκβολές του Αχελώου.
• Στα ορεινά του Δήμου. Μια όμορφη διαδρομή που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι προς τα ορεινά χωριά του Δήμου Μεσολογγίου, τα χωριά που φιλοξενούνται στην αγκαλιά του Αράκυνθου και δεν είναι άλλα από τη Ρέτσινα, τη Μούσουρα και τα Ελληνικά. Προτιμήστε να κάνετε τη διαδρομή μέρα, καθώς ο δρόμος έχει ουκ ολίγες στροφές, ενώ σε σημεία είναι αρκετά στενός, αλλά και για να απολαύσετε την όμορφη θέα στη λιμνοθάλασσα. Το δε χωριό που μας εντυπωσίασε είναι τα Ελληνικά. Εδώ, αξίζει από κάθε άποψη να κάνετε μια έστω και σύντομη στάση για καφέ. Θα νιώσετε σαν να βρίσκεστε σε μια ωραιότατη φυσική βεράντα…

Χρήσιμες πληροφορίες...
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ:
Το Μεσολόγγι απέχει 248 χλμ. από την Αθήνα, 523 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, 198 χλμ. από τα Γιάννενα και μόλις 49 χλμ. από την Πάτρα. Σε κάθε περίπτωση, μπορείτε να το επισκεφθείτε με το αυτοκίνητό σας, το οποίο και θα χρειαστείτε αν θέλετε να κάνετε διαδρομές και εκτός πόλης, διαφορετικά με ΚΤΕΛ.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ:
Το Μεσολόγγι -ακόμα τουλάχιστον- δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των τουριστικών προορισμών της χώρας. Ως εκ τούτου, τα όποια καταλύματα διαθέτει είναι περιορισμένα σε αριθμό και σχετικά παλιά, αν και απ' ό,τι είδαμε γίνονται κάποιες προσπάθειες, με τη μορφή ανακαινίσεων που βελτιώνουν το τοπίο.
ΠΟΥ ΝΑ ΦΑΤΕ:
Στο Μεσολόγγι θα φάτε εξαιρετικά. Δική μας πρόταση, μια και βρεθήκατε τόσο κοντά στη λιμνοθάλασσα, να απολαύσετε όσο το δυνατόν περισσότερους θαλασσινούς μεζέδες. Δεν θα έχετε συχνά την ευκαιρία να γευθείτε αυθεντικό αυγοτάραχο Μεσολογγίου, μικρές (λήγδες), μεσαίες (μαρδοπούλες) και μεγάλες τσιπούρες, ούτε χέλια ή σπάρους πεντανόστιμους!
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ:
Μα τι άλλο πέρα από το δικό μας χαβιάρι, γνωστό και ως αυγοτάραχο! Απαραίτητη προϋπόθεση: φροντίστε να το δοκιμάσετε πριν το αγοράσετε. Ιδιαίτερη γαρ η γεύση του, δεν αρέσει σε όλους…
ΑΥΓΟΤΑΡΑΧΟ:
Σε αντίθεση με τα ψάρια του γλυκού νερού, η μπάφα, ένα μεγάλου μεγέθους ψάρι, μεγαλώνει στα αλμυρά νερά της λιμνοθάλασσας και τρέφεται με τα μοναδικά υγρόφυτα που αναπτύσσονται σε αυτές τις συνθήκες. Από την Μπάφα παράγεται το περίφημο αυγοτάραχο. Οι ψαράδες της λιμνοθάλασσας ξεχωρίζουν τα ψάρια που είναι κατάλληλα για να δώσουν το αυγοτάραχο, για να ακολουθήσει μια διαδικασία συντήρησης που απαιτεί εμπειρία και μαεστρία που λίγοι κατέχουν ακόμα. Αν και μπορεί να καταναλωθεί νωπό αναμειγνύοντάς το με καλό βούτυρο ή λάδι, το αυγοτάραχο δίνει την καλύτερη γεύση όταν είναι ξερό, μέσα στη μοναδική κέρινη συσκευασία του.